Đạo lý và triết lý Việt
Quan niệm cổ cho rằng trời hình tròn, đất hình vuông. Quan niệm này không chỉ người Việt xưa mà cả người phương Tây cũng nghĩ vậy. Chả vậy mà ông Galile, nhà vật lý thiên văn học trứ danh của nước Ý đã phải chịu lên giàn hỏa thiêu vì đã dám nghĩ khác Tòa thánh, rằng trời đất đều không vuông mà tròn.
Câu chuyện vuông tròn trời đất trong quan niệm của người Việt cổ còn có phần khác, nó mang thêm ý niệm về tượng số học, trong triết học về âm dương, ngũ hành.
Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam có câu chuyện kể về Lang Liêu. Chàng Lang Liêu là con út của vua Hùng. Vào dịp tết, vua cha mở cuộc thi chọn người kế vị ngai vàng, các vị hoàng tử đua nhau dâng đồ quý hiếm, sơn hào hải vị, ngọc ngà châu báu, riêng chàng lại chỉ dâng vua đôi cặp bánh khiêm nhường, giản dị. Điều đặc biệt khác thường là cặp bánh giản dị đó lại mang trong nó cả một ý niệm triết học về vũ trụ và giàu ý nghĩa nhân sinh.
Cũng vẫn chuyện trời tròn đất vuông, bánh dày hình tròn tượng trưng cho tượng trời, bánh chưng hình vuông tượng trưng cho hình đất. Theo quan niệm xưa thì hình vuông thuộc âm vì nó có hình khối góc cạnh, vuông vắn, có thể cân đong được và nó thuộc đất. Còn hình tròn thuộc dương, thuộc trời, vì nó không có góc cạnh, hình khối cụ thể và nó có thể dãn nở vô cùng.
Đồng bánh dày mang tượng trời, vì lẽ đó nên đồng bánh dày chỉ làm bằng duy nhất một nguyên liệu là gạo. Bánh hình tròn, màu trắng, không nhân vị. Màu trắng là thứ màu vô màu, không nhân vị gì vì trời thì đâu có nhân vị gì. Đồng bánh chưng thuộc đất, và đặt vào trong đồng bánh đủ 5 loại nhân vị (ngũ hành), như gạo màu trắng - thuộc kim, nhân đậu màu vàng - thuộc thổ, nhân thịt màu phớt đỏ - thuộc hỏa, nước luộc bánh - thuộc thủy và lá dong gói bánh, lá thuộc mộc. Vậy là có đủ ngũ hành (kim, mộc, thủy, hỏa, thổ) - 5 loại chất có trong quả đất này.
Thêm nữa, bánh dày thuộc dương, tượng trời, ví như người cha, còn bánh chưng thuộc âm, tượng đất, ví như người mẹ. Ngày tết, con cái dâng lên cha mẹ cặp bánh mang giá trị như vậy còn gì đầy đủ ý nghĩa và quý giá bằng. Chẳng phải chỉ trời đất mới xứng đáng với đầy đủ biểu tượng về các hợp chất thế gian vậy sao.
Thật trân quý khi dân tộc ta có thứ sản vật, đồ ăn tưởng bình thường mà lại mang trong nó quan niệm, biểu tượng triết học về lẽ trời - đất, âm dương, ngũ hành - một quy luật vận động sự sống thế gian.
Với lý do riêng biệt và quý giá, cặp bánh chưng, bánh dày mới được dùng làm vật thiêng lễ tổ tiên nòi giống vào một ngày lễ trọng bậc nhất: ngày tết Nguyên đán - ngày khởi đầu cho một năm với 24 tiết khí trong lịch mặt trăng, gắn bó mật thiết với đời sống của người dân trồng lúa nước, thuộc nền Văn hóa Văn Lang - Văn minh sông Hồng ngàn tuổi.
Đỗ Trọng Khơi
(Thành phố Thái Bình)
Tin cùng chuyên mục
- Giám sát việc lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện công tác định giá tài sản 02.07.2024 | 17:14 PM
- Đảng ủy Công an tỉnh: Tổ chức lớp bồi dưỡng nghiệp vụ công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng 06.06.2024 | 17:45 PM
- Lãnh đạo thành phố thăm, tri ân các chiến sĩ Điện Biên trên địa bàn 22.04.2024 | 15:05 PM
- Đông Hưng thực hiện đăng ký nghĩa vụ quân sự tuổi 17 10.04.2024 | 19:27 PM
- Thành phố: Hiệu quả từ chính sách hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách mạng 28.03.2024 | 11:08 AM
- Thành phố: 32 giáo viên tham gia hội thi giáo viên chủ nhiệm giỏi 11.03.2024 | 17:00 PM
- Tiền Hải: Trao Huy hiệu 75 năm tuổi Đảng cho đảng viên Nguyễn Cao Tung 01.02.2024 | 19:14 PM
- Khởi tố vụ án “Sản xuất, buôn bán hàng giả là phụ gia thực phẩm” 25.01.2024 | 17:33 PM
- Agribank chi nhánh Quỳnh Phụ - Bắc Thái Bình: Tập huấn phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ năm 2024 22.01.2024 | 15:08 PM
- Chương trình “Xuân biên phòng - Ấm lòng dân bản” 11.01.2024 | 14:58 PM
Xem tin theo ngày
- Phấn đấu tăng trưởng GDP quý III đạt từ 6,5 - 7%
- Nâng cao chất lượng nghiên cứu, học tập, quán triệt các nghị quyết
- Tiếp tục thực hiện tốt công tác nội chính, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và cải cách tư pháp
- Trao tặng Huy hiệu 40 năm tuổi đảng cho đồng chí Đặng Trọng Thăng, nguyên Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh
- Chuẩn bị đầy đủ điều kiện tổ chức thành công cuộc diễn tập phòng thủ dân sự ứng phó với bão mạnh, siêu bão và tìm kiếm cứu nạn
- Tập trung tháo gỡ khó khăn, tạo mọi điều kiện phục hồi và phát triển sản xuất
- Hội nghị Ban Thường vụ Tỉnh ủy
- Lực lượng vũ trang tỉnh: 36 tập thể, cá nhân được khen thưởng trong thực hiện phong trào thi đua quyết thắng
- Hội nghị Ban Thường vụ Tỉnh ủy
- UBND tỉnh họp nghe báo cáo tình hình thực hiện dự án một số dự án giao thông