Theo chân người cán bộ làm công tác lao động thương binh xã hội xã Quang Trung, huyện Kiến Xương, chúng tôi đến thăm nhà của mẹ Ðặng Thị Con ở thôn Trà Ðông vào dịp các địa phương trong tỉnh đang khẩn trương chuẩn bị cho ngày tổ chức Lễ tặng và truy tặng Danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam anh hùng” tri ân những người mẹ đã có nhiều cống hiến, hy sinh vì độc lập, tự do của dân tộc. Ở tuổi 89 và hơn 40 năm qua, dẫu hai con trai mẹ không còn  nhưng trong lòng mẹ vẫn luôn hiện hữu bóng dáng của hai người con Vũ Ngọc Bích và Vũ Ngọc Phát ngày còn thơ bé.

Mẹ bảo, mẹ vẫn thường mơ thấy hai anh em lúc thì nô đùa quanh mẹ, lúc thì bơi lội dưới ao. Và dù đôi tai đã nghe không rõ, song mẹ vẫn nghe thấy văng vẳng tiếng cười của các anh. Năm 1966, nghe theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, anh Vũ Ngọc Bích tạm biệt gia đình lên đường nhập ngũ. Sau một thời gian ngắn huấn luyện, anh cùng đồng đội vào chiến trường miền Namon>. Ngày 30/11/1968, trong một trận chiến đấu với quân địch anh Bích đã hy sinh. Mẹ nhớ lại: “Năm trước nhận giấy báo tử thằng anh (liệt sĩ Vũ Ngọc Bích - PV), năm sau thằng em (Vũ Ngọc Phát - PV) đang học đại học Hàng hải ở Hải Phòng cũng nối tiếp anh trai lên đường. Ngày con xin phép mẹ đi bộ đội, dù rất thương con nhưng đất nước đang chìm trong khói lửa bom đạn nên mẹ vẫn đồng ý”. Ngày đi, mẹ chỉ dặn anh phải cố gắng rèn luyện, không ngại gian khổ, hy sinh và luôn nhớ rằng mình đi chiến đấu là để góp sức cùng mọi người giành lại nền độc lập, tự do cho dân tộc. Nhớ lời mẹ dặn, anh chiến sĩ đặc công Vũ Ngọc Phát đã chiến đấu và anh dũng hy sinh tại chiến trường Quảng Trị năm 1971.

Hiện nay, anh đang yên nghỉ ở huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị. Mẹ tâm sự: “Những năm gần đây, năm nào mẹ cũng vào thăm mộ con ở Quảng Trị. Vết thương lòng của mẹ giờ đây được bù đắp bởi sự quan tâm, động viên của con, cháu, của bà con láng giềng, chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng. Nhận quyết định tặng Danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam anh hùng”, trong lòng mẹ càng thêm tự hào về những người con đã anh dũng hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Ðây cũng là nguồn động viên để mẹ tiếp tục sống khỏe, dạy  bảo con cháu “Ăn quả nhớ người trồng cây”, sống làm người có ích cho xã hội”.

Rời nhà của mẹ Con, chúng tôi xuôi về vùng quê của “Tiếng trống năm 30”  - Tiền Hải đến thăm mẹ Bùi Thị Hến ở thôn Trình Nhất Ðông, xã An Ninh. Mẹ có hai con trai là liệt sĩ, một người hy sinh ở chiến trường miền Nam, một người hy sinh ở Hà Tĩnh. Mẹ kể, năm 1967, con trai mẹ là Nguyễn Xuân Hy lên đường nhập ngũ khi anh vừa tròn 20 tuổi. Năm 1968 anh hy sinh ở mặt trận phía Namon>.

Tiếp bước anh trai, người em là Nguyễn Văn Phưởng khi ấy đang là công nhân thủy lợi nhưng vẫn quyết tâm gác lại mọi việc để lên đường đi chiến đấu. Năm 1973 anh hy sinh trong một trận đánh ở Hà Tĩnh. Khi cầm những tờ giấy báo tử trên tay, trái tim mẹ như bị bóp nghẹt. Tin các con hy sinh khiến mẹ tưởng như không vượt qua nỗi đau tinh thần quá lớn. Nhưng nhìn đàn em của Hy, của Phưởng, mẹ đã đứng dậy tiếp tục nỗ lực lao động, sản xuất nuôi các con trưởng thành.

Năm tháng qua đi, được sống cuộc sống trong hòa bình, con cháu hiếu thảo chăm lo, mỗi khi nhớ đến hai người con hy sinh ở tuổi thanh xuân, lòng mẹ lại quặn đau. Mẹ chia sẻ: Hôm nay nhận Danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam anh hùng”, mẹ tự hào nhưng cũng thương con còn nằm ở một nơi nào đó trên dải đất Việt Nam mà mẹ và gia đình chưa tìm được. Mẹ chỉ mong sao sớm tìm được phần mộ của con trai để yên lòng.

Mai Thư